Yapılan Aşılar Nelerdir?
Aşılar, bireylerin vücutlarını çeşitli hastalık etkenlerine karşı koruyan biyolojik preparatlardır. Genellikle zayıflatılmış veya inaktive edilmiş mikroorganizmalar ya da bunların toksinleri kullanılarak yapılan aşılar, bağışıklık sisteminin bu etkenlere karşı direnç geliştirmesini sağlar. Aşılar, tıbbi müdahale olarak önemli bir yer tutar ve bireyleri enfeksiyon hastalıklarına karşı koruyarak toplum sağlığını iyileştirir. Ancak, dünya genelinde hangi aşıların yapıldığı ve bu aşıların faydaları hakkında daha fazla bilgi sahibi olmak gereklidir.
Aşılar Ne İşe Yarar?
Aşıların temel işlevi, bağışıklık sistemini hazırlayarak vücudu belirli enfeksiyonlara karşı savunmasız hale getirmemektir. Bir aşı, genellikle hastalık yapan mikroorganizmanın zayıflatılmış versiyonunu veya antijenlerini içerir. Vücuda bu maddeler enjekte edildiğinde, bağışıklık sistemi bu maddeleri tanır ve onlara karşı savunma hücreleri üretir. Böylece, gerçek enfeksiyonla karşılaşıldığında bağışıklık sistemi çok daha hızlı ve etkili bir şekilde tepki verir.
Aşı Türleri ve Yapılan Aşılar
Dünya genelinde yapılan birçok aşı bulunmaktadır. Aşılar, çeşitli hastalıkların önlenmesinde önemli bir rol oynar. Bunlar, genellikle şu başlıklar altında toplanabilir:
1. Çocukluk Çağı Aşıları
Çocukluk dönemi, aşıların en yoğun olduğu dönemi oluşturur. Çocukluk çağı aşıları, çocukların bağışıklık sistemlerini güçlendirerek ciddi hastalıklardan korunmalarını sağlar. Bu aşılar arasında şunlar yer alır:
- BCG Aşısı: Tüberküloza karşı koruma sağlar.
- Hepatit B Aşısı: Hepatit B virüsünün neden olduğu karaciğer hastalıklarına karşı korunma sağlar.
- DTP Aşısı (Difteri, Tetanoz, Boğmaca): Bu üç hastalığa karşı koruma sağlar.
- Polio Aşısı: Çocuk felci virüsüne karşı bağışıklık kazandırır.
- MMR Aşısı (Kızamık, Kızamıkçık, Kabakulak): Bu üç hastalığa karşı koruma sağlar.
- Hib Aşısı: Haemophilus influenzae tip b bakterisinin neden olduğu enfeksiyonlara karşı korur.
- Su Çiçeği Aşısı: Su çiçeği hastalığından korunmak için yapılır.
2. Yetişkin Aşıları
Yetişkinler için yapılan aşılar, çoğunlukla belirli hastalıkların önlenmesine yardımcı olur. Özellikle kronik hastalıkları olan veya bağışıklık sistemi zayıf kişiler için bu aşılar büyük önem taşır. Yetişkinler için yapılan bazı aşılar şunlardır:
- Grip Aşısı: Her yıl yapılan grip aşısı, influenza virüsüne karşı koruma sağlar.
- Zatürre Aşısı: Pnömokok bakterisi nedeniyle gelişebilecek zatürreye karşı koruma sağlar.
- Hepatit A Aşısı: Hepatit A virüsüne karşı korunma amacıyla yapılır.
- HPV Aşısı: Human papillomavirus (HPV) enfeksiyonuna karşı korur ve rahim ağzı kanseri gibi HPV ile ilişkili kanserlere karşı koruma sağlar.
- Tdap Aşısı (Boğmaca, Tetanoz, Difteri): Yetişkinlere yönelik olarak yapılan bu aşı, özellikle bağışıklığı zayıf olan bireyleri korur.
3. Gebelikte Yapılan Aşılar
Gebelik dönemi, aşıların önem kazandığı bir diğer dönemi oluşturur. Hamilelikte yapılan aşılar, hem anne adayının sağlığını hem de bebeklerinin sağlığını korumaya yöneliktir. Bu dönemde yapılan başlıca aşılar şunlardır:
- Grip Aşısı: Hamilelikte grip virüsünden korunmak için yapılır.
- Tdap Aşısı: Hamile kadınlar için, özellikle yeni doğan bebeklerini boğmaca gibi enfeksiyonlardan korumak için yapılır.
Aşılar Hangi Hastalıklara Karşı Korur?
Aşılar, çok sayıda ciddi ve ölümcül hastalığa karşı koruma sağlar. Bu hastalıklar arasında şunlar yer alır:
- Kızamık: Kızamık, yüksek ateş, döküntüler ve ciddi komplikasyonlarla kendini gösteren bir hastalıktır. Kızamık aşısı, bu hastalıktan korunmayı sağlar.
- Polio (Çocuk Felci): Çocuk felci, sinir sistemi üzerinde etkili olan ve kalıcı felce yol açabilen bir hastalıktır. Polio aşısı, hastalığın yayılmasını engeller.
- Difteri: Difteri, üst solunum yollarını etkileyen ve ağır solunum zorluklarına yol açabilen bir enfeksiyondur. Difteri aşısı, hastalığı önler.
- Tetanoz: Tetanus, sinir sistemini etkileyen ve kas sertleşmesi, nefes almayı engelleme gibi belirtiler gösteren ölümcül bir hastalıktır. Tetanus aşısı, bakterilerin vücuda girmesini engeller.
- Boğmaca: Boğmaca, özellikle küçük çocukları tehdit eden, şiddetli öksürük nöbetlerine yol açabilen bir hastalıktır. Boğmaca aşısı, hastalığı engeller.
Aşıların Güvenliği ve Yan Etkileri
Aşılar, genellikle güvenli ve etkilidir, ancak her tıbbi uygulama gibi aşıların da yan etkileri olabilir. En yaygın yan etkiler, enjeksiyon yapılan bölgede kızarıklık, şişlik ve ağrı gibi hafif reaksiyonlardır. Nadiren daha ciddi yan etkiler görülebilir, ancak bunlar son derece seyrektir. Aşılar, klinik testlerle güvenliği sağlanan ve onaylanmış ürünlerdir.
Sonuç olarak, yapılan aşılar insan sağlığını koruyan ve toplumların hastalıklara karşı dirençlerini artıran önemli bir sağlık uygulamasıdır. Aşılar sayesinde geçmişte büyük salgınlara yol açan hastalıklar büyük ölçüde kontrol altına alınmış ve ölüm oranları düşürülmüştür. Aşıların yaygınlaştırılması, hem bireyler hem de toplumlar için büyük bir sağlık kazancı sağlar.
Aşılar, bireylerin vücutlarını çeşitli hastalık etkenlerine karşı koruyan biyolojik preparatlardır. Genellikle zayıflatılmış veya inaktive edilmiş mikroorganizmalar ya da bunların toksinleri kullanılarak yapılan aşılar, bağışıklık sisteminin bu etkenlere karşı direnç geliştirmesini sağlar. Aşılar, tıbbi müdahale olarak önemli bir yer tutar ve bireyleri enfeksiyon hastalıklarına karşı koruyarak toplum sağlığını iyileştirir. Ancak, dünya genelinde hangi aşıların yapıldığı ve bu aşıların faydaları hakkında daha fazla bilgi sahibi olmak gereklidir.
Aşılar Ne İşe Yarar?
Aşıların temel işlevi, bağışıklık sistemini hazırlayarak vücudu belirli enfeksiyonlara karşı savunmasız hale getirmemektir. Bir aşı, genellikle hastalık yapan mikroorganizmanın zayıflatılmış versiyonunu veya antijenlerini içerir. Vücuda bu maddeler enjekte edildiğinde, bağışıklık sistemi bu maddeleri tanır ve onlara karşı savunma hücreleri üretir. Böylece, gerçek enfeksiyonla karşılaşıldığında bağışıklık sistemi çok daha hızlı ve etkili bir şekilde tepki verir.
Aşı Türleri ve Yapılan Aşılar
Dünya genelinde yapılan birçok aşı bulunmaktadır. Aşılar, çeşitli hastalıkların önlenmesinde önemli bir rol oynar. Bunlar, genellikle şu başlıklar altında toplanabilir:
1. Çocukluk Çağı Aşıları
Çocukluk dönemi, aşıların en yoğun olduğu dönemi oluşturur. Çocukluk çağı aşıları, çocukların bağışıklık sistemlerini güçlendirerek ciddi hastalıklardan korunmalarını sağlar. Bu aşılar arasında şunlar yer alır:
- BCG Aşısı: Tüberküloza karşı koruma sağlar.
- Hepatit B Aşısı: Hepatit B virüsünün neden olduğu karaciğer hastalıklarına karşı korunma sağlar.
- DTP Aşısı (Difteri, Tetanoz, Boğmaca): Bu üç hastalığa karşı koruma sağlar.
- Polio Aşısı: Çocuk felci virüsüne karşı bağışıklık kazandırır.
- MMR Aşısı (Kızamık, Kızamıkçık, Kabakulak): Bu üç hastalığa karşı koruma sağlar.
- Hib Aşısı: Haemophilus influenzae tip b bakterisinin neden olduğu enfeksiyonlara karşı korur.
- Su Çiçeği Aşısı: Su çiçeği hastalığından korunmak için yapılır.
2. Yetişkin Aşıları
Yetişkinler için yapılan aşılar, çoğunlukla belirli hastalıkların önlenmesine yardımcı olur. Özellikle kronik hastalıkları olan veya bağışıklık sistemi zayıf kişiler için bu aşılar büyük önem taşır. Yetişkinler için yapılan bazı aşılar şunlardır:
- Grip Aşısı: Her yıl yapılan grip aşısı, influenza virüsüne karşı koruma sağlar.
- Zatürre Aşısı: Pnömokok bakterisi nedeniyle gelişebilecek zatürreye karşı koruma sağlar.
- Hepatit A Aşısı: Hepatit A virüsüne karşı korunma amacıyla yapılır.
- HPV Aşısı: Human papillomavirus (HPV) enfeksiyonuna karşı korur ve rahim ağzı kanseri gibi HPV ile ilişkili kanserlere karşı koruma sağlar.
- Tdap Aşısı (Boğmaca, Tetanoz, Difteri): Yetişkinlere yönelik olarak yapılan bu aşı, özellikle bağışıklığı zayıf olan bireyleri korur.
3. Gebelikte Yapılan Aşılar
Gebelik dönemi, aşıların önem kazandığı bir diğer dönemi oluşturur. Hamilelikte yapılan aşılar, hem anne adayının sağlığını hem de bebeklerinin sağlığını korumaya yöneliktir. Bu dönemde yapılan başlıca aşılar şunlardır:
- Grip Aşısı: Hamilelikte grip virüsünden korunmak için yapılır.
- Tdap Aşısı: Hamile kadınlar için, özellikle yeni doğan bebeklerini boğmaca gibi enfeksiyonlardan korumak için yapılır.
Aşılar Hangi Hastalıklara Karşı Korur?
Aşılar, çok sayıda ciddi ve ölümcül hastalığa karşı koruma sağlar. Bu hastalıklar arasında şunlar yer alır:
- Kızamık: Kızamık, yüksek ateş, döküntüler ve ciddi komplikasyonlarla kendini gösteren bir hastalıktır. Kızamık aşısı, bu hastalıktan korunmayı sağlar.
- Polio (Çocuk Felci): Çocuk felci, sinir sistemi üzerinde etkili olan ve kalıcı felce yol açabilen bir hastalıktır. Polio aşısı, hastalığın yayılmasını engeller.
- Difteri: Difteri, üst solunum yollarını etkileyen ve ağır solunum zorluklarına yol açabilen bir enfeksiyondur. Difteri aşısı, hastalığı önler.
- Tetanoz: Tetanus, sinir sistemini etkileyen ve kas sertleşmesi, nefes almayı engelleme gibi belirtiler gösteren ölümcül bir hastalıktır. Tetanus aşısı, bakterilerin vücuda girmesini engeller.
- Boğmaca: Boğmaca, özellikle küçük çocukları tehdit eden, şiddetli öksürük nöbetlerine yol açabilen bir hastalıktır. Boğmaca aşısı, hastalığı engeller.
Aşıların Güvenliği ve Yan Etkileri
Aşılar, genellikle güvenli ve etkilidir, ancak her tıbbi uygulama gibi aşıların da yan etkileri olabilir. En yaygın yan etkiler, enjeksiyon yapılan bölgede kızarıklık, şişlik ve ağrı gibi hafif reaksiyonlardır. Nadiren daha ciddi yan etkiler görülebilir, ancak bunlar son derece seyrektir. Aşılar, klinik testlerle güvenliği sağlanan ve onaylanmış ürünlerdir.
Sonuç olarak, yapılan aşılar insan sağlığını koruyan ve toplumların hastalıklara karşı dirençlerini artıran önemli bir sağlık uygulamasıdır. Aşılar sayesinde geçmişte büyük salgınlara yol açan hastalıklar büyük ölçüde kontrol altına alınmış ve ölüm oranları düşürülmüştür. Aşıların yaygınlaştırılması, hem bireyler hem de toplumlar için büyük bir sağlık kazancı sağlar.